Architect Lydia Fraaije van FRAAi architecten wordt blij van biomimicry in de bouw. Voor onze rubriek Vrolijk Bouwnieuws vertelt ze hoe we kunnen leren van de 3,8 miljard jaar R&D van de natuur. Haar showcase huis is altijd in ontwikkeling.
Lydia, waarom word je blij van biomimicry?
“Duurzaamheid voelt voor veel mensen als zo’n grote en zware opgave, dat ze er niet eens aan willen beginnen. Maar biomimicry geeft hoop! Het is een positieve benadering: kijken naar de natuur en wat we daarvan kunnen leren. Want planten en dieren zijn zo slim! Bijzonder aan de mens is dat we flexibel zijn. We kunnen onder verschillende omstandigheden en op verschillende plekken functioneren. We zijn ecosysteem-architecten en zijn continu bezig de wereld om ons heen vorm te geven. Zo kunnen we grote infrastructuren aanleggen en hele ecosystemen veranderen. Dit talent kunnen we ook op een positieve manier inzetten en samenwerken met de natuur om zo natuurpositief te worden. We moeten ernaar streven om in balans met de aarde te leven. Vergeleken met heel veel levensvormen is de mens nog maar een jonge soort, en daarom nog niet zo goed aangepast aan het leven op aarde. Ook dat is hoopvol: we kunnen ons nog ontwikkelen. Samen met de natuur kunnen we mooie dingen doen en onze omgeving beter maken, zoals soorten die al veel langer bestaan dat doen.”
Wat zijn de uitgangspunten van biomimicry?
“De basiselementen zijn: Ethos (waarom je iets doet), Emulate (bewust leren van de natuur), en Reconnect (samenhang tussen mens en natuur begrijpen). Het streven is dat alle (in mijn geval: architectonische) ontwerpen binnen de limieten en grenzen van ons ecosysteem passen.”
Hoe kwam je op het idee om biomimicry toe te passen?
“Toen ik acht jaar was wilde ik dierenarts en architect worden. Ik was altijd aan het tekenen en koos daarom uiteindelijk voor de studie architectuur, maar de natuur bleef me fascineren. Toen ik in 2006 voor het eerst over biomimicry hoorde, wist ik: daar ga ik mee verder. Ik sloot me aan bij BiomimicryNL en pas natuur-geïnspireerde innovaties in mijn bouwprojecten toe.”
Je ontwierp je eigen biomimicry showcase huis, vertel daar eens wat meer over?
“Het is nog niet klaar want het is steeds in ontwikkeling. We bouwen zelf en dan zijn er momenten van voortschrijdend inzicht waarna we weer iets omgooien of aanpassen. Bovendien krijgen we veel bezoek. Tot nu toe hebben we al ruim 450 belangstellenden in ons huis rondgeleid. Dat zijn architecten en interieurarchitecten, medewerkers van MLG Gebiedsontwikkeling, en noem maar op. We zitten op het snijvlak van de energie-, de landbouw- en de bouwtransitie. Omdat je op dat punt veel kunt doen op het gebied van verduurzaming trekt dit project – en het onderwerp biomimicry in z’n algemeenheid – veel aandacht.”
Kent de bouwwereld deze principes al?
“De aandacht voor biomimicry groeit. In opdracht van Rijkswaterstaat ontwierp ik in samenwerking het Symbiotisch Bouw paviljoen en gaf ik adviezen omtrent de duurzame renovatie van het Topshuis op de Oosterscheldekering. Er wordt steeds beter begrepen dat het belangrijk is om van de natuur uit te gaan, en niet altijd de mens voorop te stellen. Ook het idee om de aarde goed achter te laten voor volgende generaties krijgt steeds meer navolging.”
Wat paste je toe in jouw eigen huis?
“Het huis levert ecosysteemdiensten. We hebben geen aansluiting op het riool maar laten regenwater in de bodem infiltreren. Groene daken en gevels bufferen onder andere het regenwater, zuiveren de lucht, vangen fijnstof af, dragen bij aan biodiversiteit en reguleren het klimaat in en rondom het huis. We hebben prefab strobouw-elementen gebruikt en slaan 40.000kg CO2 op. De gevel is van verkoold hout dat geen onderhoud behoeft. We hebben heel simpele installaties omdat het een low-tech passief huis is; in de winter warmt de zon het op en in de zomer blijft het koel. Voor hele koude dagen hebben we een biomassakachel. Die hoeft maar twee uur te branden om de binnenwanden van leemstuc op te warmen. Die houden de warmte vervolgens heel lang vast. Een ander mechanisme dat we toepasten is termietenheuvelventilatie [zie de tekening].”
Termietenheuvelventilatie? Wat is dat?
“Termieten leven in woestijnen onder de grond in kolonies. Ze graven lange gangenstelsels met ‘schoorsteentjes’ en zorgen via dat ingenieuze systeem voor luchtverversing en voor de juiste temperatuur tot op een halve graad nauwkeurig. Als de zon op de schoorsteentjes staat, stijgt de warme lucht op. Dan zetten ze de schoorsteentjes open en creëren een natuurlijke trek waardoor de temperatuur in het midden van de heuvel heel constant blijft. De termieten weten precies wanneer ze welke schoorsteentjes ze op welk moment open of dicht moeten doen. Wij hebben het principe geleerd door gebruik te maken van sensoren die elektronische nachtventilatie aansturen. De koude lucht komt hier op het noorden op de begane grond binnen, gaat via het trapgat omhoog en kan door het dakraam naar buiten. Ik ben bezig om dat passieve koelsysteem via domotica nog verder te ontwikkelen.”
Is biomimicry eigenlijk niet al een heel oud idee?
“Ja zeker. Je kunt wel zeggen dat biomimicry voor een deel terug is van weggeweest. In de geschiedenis van de bouw kom je tijdens renovatieprojecten regelmatig hele ingenieuze dingen tegen. Monumentale panden met isolatie van zeewier of schelpen, de toepassing van stro en andere natuurlijke materialen die vroeger werden gebruikt, en nog steeds heel goed zijn. Toch zijn we veel daarvan ongeveer een halve eeuw geleden kwijtgeraakt, omdat het allemaal sneller en goedkoper moest. Daarbij werd niet of nauwelijks naar de effecten op de lange termijn gekeken. Het mooie is dat Nico de Bont | TBI op de Dutch Design Week 2025 stond met een renovatiekabinet, vol met heel veel oude natuurlijke materialen en methoden. Daar word ik heel vrolijk van!”
Over Vrolijk Bouwnieuws
De wereld is al somber genoeg, dus vragen we onze lezers waar ze vrolijk van worden. In de rubriek Vrolijk Bouwnieuws vertellen ze zelf waarom ze enthousiast worden van een project, een stuk gereedschap of een manier van werken. Het maakt niet uit, zolang het zelfs een druilerige dinsdagochtend wat lichter maakt.
Wil je jouw vrolijk bouwnieuws ook onder de aandacht brengen? Mail de redactie
Dit is een artikel van Bouw en Installatie Hub. Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws uit de bouw- en installatiesector? Neem dan een kijkje op de hub en meld je aan voor de online community.
↗
